Een TV-discussie over creationisme en evolutietheorie

Je kunt nu met een gerust hart zeggen dat evolutietheorie geen theorie meer is, maar onomstotelijk bewijs dat het leven op aarde zich ontwikkeld heeft volgens de wetten van evolutie, zoals beschreven door o.a. Charles Darwin en de latere correcties en aanvullingen op zijn werk. De onderzoekingen op het gebied van "snelle evolutie" en naar mijn idee ook de snelheid waarmee virussen zich aanpassen aan vaccins, ondersteunen de theorie aan alle kanten. Desondanks zijn er veel mensen die zich daar niets van aantrekken en blijven beweren dat alles in zes dagen is “geschapen”. Dat is bekend, en ook is bekend dat het met geloof te maken heeft. In de westerse cultuur maakt men daar een punt van. Dat is ook de verklaring dat een aanwezige orthodoxe moslim in het discussie-gezelschap, glimlachend over zoveel domheid, bleef beweren dat de “moderne wetenschappelijke inzichten” al lang bekend waren uit de Koran, dus waar maakten we ons druk over. Hij daagde iedereen uit te bewijzen dat ze niet in de Koran stonden. Hij kreeg geen gehoor, want de christenen in zijn gezelschap vonden hetzelfde in de Bijbel en de atheïsten vonden het überhaupt niet de moeite waard om op deze ”nonsens” te reageren.

Wat het Christendom betreft, kennen we uit de geschiedenis vele voorbeelden van bestrijding door de kerk van wat we nu de normaalste zaak van de wereld vinden zoals dat de aarde rond is, dat zij om de zon draait en niet de zon om de aarde, dat Jeruzalem of Rome niet het centrum van de wereld is, enz. Alleen met de evolutietheorie wil het maar niet lukken. Westerlingen zijn gepokt en gemazeld met de idee dat waarheid niet alleen spiritueel en transcendenteel is, maar ook en vooral tastbare werkelijkheid moet zijn. De predestinatietheorie van Calvijn is daarvan een mooi voorbeeld. Het is onmogelijk om het spirituele en waarneembare, tastbare met elkaar in overeenstemming te laten zijn, maar veel Christelijke theologen doen niet anders. De Bijbel staat ook vol met historisch echt klinkende verhalen, alsof alles echt gebeurd is. De meeste godsdiensten hebben dat soort verhalen, maar het weerhoudt de belijders ervan niet om verstandig en rationeel met hun leven om te gaan. Behalve in sommige gevallen, die vanuit Westerse optiek toch wel belangrijk zijn. Neem bv. de sharia, of neem de vele voorschriften waaraan je je als goede moslim of Jood moet houden. Het ophangen van homoseksueel geaarde mensen, het executeren van ex-geloofsgenoten, het in alle opzichten voorrang geven aan mannen in de maatschappij enz. kan niet rationeel worden genoemd.
Daarnaast zijn er theologen die hier geen punt van maken. Zij laten in het midden of de verhalen echt gebeurd zijn of niet. Om een goed gelovige te zijn, is het niet nodig in de letterlijke, door menselijke zintuigen waarneembare betekenis van de teksten te geloven. Bijvoorbeeld Augustinus geloofde niet in het scheppingsverhaal, integendeel, hij laat feilloos de ongerijmdheid ervan zien, niet door te bestrijden dat het gebeurd is, maar door de betekenis van de Godheid als transcendentaal Wezen te pogen te beschrijven, waardoor de God in het letterlijke scheppingsverhaal gereduceerd wordt tot een niet-goddelijk wezen, een soort tovenaar die straft omdat de twee creaturen die hij heeft gemaakt zich niet aan zijn bevelen houden.

Wat de Islam betreft, die zoekt het niet in bestrijding maar in adoptie. Alles is per definitie beschreven in de Koran, er kan gewoonweg niets zijn buiten de Koran om. Beweren dat de Koran "geen gelijk" heeft, dat is wat wordt bestreden, en het verlaten van de Koran als leidinggevend en richtinggevend Boek wordt gezien als verraad. De bij de discussie aanwezige moslim kon gewoon niet anders dan stellen dat het allemaal al in de Koran stond, immers zijn gezelschap bestond uit onwetenden die de Koran nog niet kenden en dus niet hoefden te worden bestreden. Gelukkig was er niemand die de Koran ter discussie stelde in deze "discussie", dat was ook niet het onderwerp van gesprek.

Ik geloof dat het een kwestie is van pure macchiavelliaanse macht. Zolang “het volk” maar niet twijfelt, is er niets aan de hand. Zodra via media of anderszins het volk lucht krijgt van andere dan letterlijke betekenissen, of dat er andere betekenissen mogelijk zijn dan die welke in het Heilig Boek worden beschreven en goedgekeurd door de religieuze autoriteiten, dan wordt de uitvinder van die betekenissen op het matje geroepen van de bewakers der waarheid. Professoren en geleerden mogen in hun bladen ongeremd filosoferen en debatteren. Waarom is dat zo? Omdat de machthebbers (terecht of onterecht) denken dat het gewone volk die hogere betekenissen niet kan vatten, en gespleten zal worden in navolgers van de nieuwe inzichten die vervolgens vertaald moeten worden in be-grijp-bare termen en dus verminkt (Calvijn’s predestinatie) enerzijds, en verdedigers van de traditionele, “tastbare en grijpbare” orthodoxe zienswijzen anderzijds.

Naar mijn mening zijn de evangeliën zelf vanuit die optiek geschreven. Er was sprake van een verloren gegaan oer-evangelie. Volgens de nieuwste inzichten moet Paulus bekend zijn geweest met dit oer-evangelie, waarin sprake is van de weinige, maar wel zeer essentiële verwijzingen door Paulus naar het leven van Christus en Zijn rol in de wereld. Slechts de kruisdood en het doel van de kruisdood komen ter sprake, verder niets. Onder andere op basis hiervan is ontdekt dat de brieven van Paulus geschreven moeten zijn nog voordat de vier canonieke evangeliën die wij in onze schrift hebben opgenomen, waren opgetekend. Anders zou Paulus er zeker naar verwezen hebben. De evangeliën waren nodig om met concrete verhalen over wonderen en gelijkenissen het volk mee te krijgen. In Mattheus 13, 10-15 zegt nota bene Jezus zelf op de vraag van Zijn leerlingen waarom Hij in gelijkenissen spreekt: “omdat het u gegeven is de geheimenissen van het Koninkrijk te kennen, maar hun niet”. (vs 11) en: “omdat zij ziende niet zien en horende niet horen of begrijpen”. (vs 13). Het is zelfs de vraag of Jezus echt heeft bestaan. De moderne geschiedvorsing en intensief gericht bronnen-onderzoek heeft nog geen enkele aanwijzing over Zijn bestaan opgeleverd buiten de evangeliën zelf, en buiten de ene passage die Flavius Josephus aan Hem wijdt, en die door historici als twijfelachtig wordt aangemerkt omdat hij er later aan toegevoegd zou kunnen zijn. Dat toevoegen werd in de vroege middeleeuwen en later ook, als volstrekt geoorloofd beschouwd omdat de oorspronkelijke auteur het in die paragraaf heeft over tijden en plaatsen die vanuit de evangeliën belangrijk zijn en de waarheid van het evangelie natuurlijk boven elke twijfel was verheven. Ook is bij Tacitus aantoonbaar zo’n toevoeging binnengeslopen, omdat in de toevoeging zelf beweringen worden gedaan die Tacitus zelf als niet-gelovige nooit gedaan zou hebben.

In elk geval is er een grote discrepantie tussen enerzijds wat veel mensen geloven en anderzijds wat de wetenschap ons aantoonbaar voorschotelt als "de werkelijkheid". In het Westen wordt dat sinds enkele eeuwen een probleem gevonden, zich vertaklend in een voortdurende strijd tussen religie en wetenschap. De komst van de evolutietheorie was een van de hoogtepunten. Het was te laat in de geschiedenis om Darwin op de brandstapel te zetten, maar enkele eeuwen eerder zou dat zeker zijn lot zijn geweest. Die strijd laat zien dat machthebbers het zeer belangrijk vinden dat wetenschappelijke inzichten stroken met wat in de bijbel staat, waarbij dan de laatste toetssteen is. In discussies met orthodoxe christenen is het mij ook opgevallen dat zij "werkelijkheden" zoals in de bijbel beschreven, steeds willen be-argumenteren met ook weer aan dezelfde bijbel ontleende argumenten. Een soort logica die binnen de wetenschap zeer verdacht is. Als ik bv. de Wetten van Mendel wil verdedigen tegenover kritiek, moet ik mijn argumenten niet uit diezelfde wetten halen.

Binnen gelovige kringen en ik denk ook in de geschiedenis van vóór de verlichting, is en was het daarentegen een normale geaccepteerde redeneertrant. Heel opvallend is hoe in de evangeliën wordt beschreven hoe Jezus Zijn eigen lijden en sterven over zichzelf regisseert "om de voorspellingen in de Schrift te doen vervullen". Iedereen slikte dat toen voor zoete koek en de moderne theoloog concludeert eruit dat Jezus zich van Zijn missie bewust was en zelfs Judas opdracht heeft gegeven om Hem te verraden. Deze heeft zich verhangen, niet uit wroeging in deze zienswijze, maar omdat hij deze rol niet kon verdragen: uit liefde voor Jezus moest Hij hem overgeven aan de Romeinen en het Sanhedrin, mogelijk in opdracht van Jezus zelf. Om zo de schrift in vervulling te doen gaan.

De meest gehoorde opvatting is, dat in de kwestie van de evolutietheorie, maar ook in andere kwesties die raken aan onderwerpen waar religie zich ook mee bezighoudt, men geloof en wetenschap gescheiden moet houden. Ik vind dat OK in het maatschappelijk evrkeer, zoals men ook moet erkennen dat er meerdere geloven (religies) zijn en men die ook uit gescheiden moet houden. Ook moet men om die reden staat en geloof gescheiden houden. Op het individuele vlak is dat moeilijker. Een professor in de natuurkunde kan die twee dingen moeilijk scheiden. (wordt vervolgd).